Tvrđava Španjola, nekada čuvar grada, danas je prostor koji dobija novu ulogu.
Umjesto tišine i zapuštenih prolaza, na utvrđenju se čuju zvuci obnove - masivni bedemi bivaju pažljivo učvršćivani, krovnim konstrukcijama biće vraćen autentičan oblik, otkriveni su stari infrastrukturni sistemi.
Zahvaljujući projektu CREATIVITY (Interreg IPA South Adriatic 2021–2027), ovaj istorijski kompleks pretvara se u savremeni kulturni centar, namijenjen umjetnicima, istraživačima, kreativnim zajednicama i turistima.
Od marta 2025. godine intenzivno se radi na sanaciji najugroženijih dijelova tvrđave. Uklonjeni su urušeni segmenti kasarne, očišćene su unutrašnje prostorije, uklonjeno rastinje koje je godinama prekrivalo zidove.
Prvi obnovljeni dijelovi – sjeverna kula, šetnica i zapadni bedem – sada su sigurni za posjetioce. Tokom radova pronađena je i mreža starih kanala za odvod atmosferskih i sanitarnih voda, što svjedoči da je život unutar tvrđave nekada bio organizovan i iznenađujuće moderan.
Radovi se izvode u skladu sa međunarodnim konzervatorskim standardima, a revitalizacija se odvija uz pažljivo kombinovanje tradicionalnih tehnika i savremenih materijala. Posebno se vodi računa o očuvanju tradicionalnog kamenog popločanja i originalnih graditeljskih rješenja, koja predstavljaju rijetkost na Jadranu.
Cilj projekta je sačuvati, ali i udahnuti novi život tvrđavi koja je koja je podignuta sredinom 16. vijeka, građena i prepravljana kroz razne epohe, te danas nosi tragove španske, osmanske i lokalne graditeljske tradicije.
Nakon završetka radova, Španjola će biti prostor za kreativne industrije: koncerte, izložbe, performanse, festivale, edukativne programe i umjetničke rezidencije.
Ovakav pristup vidi kulturnu baštinu kao vrijednost koja se čuva, ali i resurs koji stvara nove mogućnosti, pokreće kreativne inicijative i jača prepoznatljivost grada na turističkoj i kulturnoj mapi.
Vrijednost radova u prvoj fazi iznosi 2,5 miliona eura, od čega je 1,6 miliona obezbijeđeno kroz IPA fondove Evropske unije. Ministarstvo kulture i medija Crne Gore učestvuje kao glavni nosilac projekta, uz podršku Opštine Herceg Novi kao ključnog partnera.
Evropska unija već duže vrijeme podržava projekte očuvanja crnogorskih kulturnih dobara, a revitalizacija Španjole je jedan od najznačajnijih primjera te saradnje. Kulturne i kreativne industrije za južnojadranski identitet - CREATIVITY dio je Programa prekogranične saradnje Interreg Italija-Albanija-Crna Gora (South Adriatic 2021-2027) i kroz ovaj projekat tri zemlje Jadrana udružuju znanje, iskustva i resurse kako bi zajedničko nasljeđe dobilo novu snagu.
Foto: Vuk Čvoro
